W poprzednim poście opisałam teorię miasta-ogrodów opublikowaną w 1898 roku przez Ebenezera Howarda w książce Garden cities of To-morrow. Zawarta została w niej koncepcja hybrydy posiadającej wszystkie zalety miasta i wsi równocześnie. Miasta-ogrody łączyły atrakcje życia w mieście i poczucie bycia częścią dużej i różnorodnej społeczności ze spokojem i naturalnym pięknem wsi. Idea ta urzekła architektów i urbanistów na całym świecie. Powstało wiele miast opartych o tę teorię. Więcej o samym planowaniu miasta przez Howarda można przeczytać tutaj.

Pierwsze miasta zaprojektowane zgodnie z tą ideą powstały jeszcze za życia i z udziałem Ebenezera Howarda. Były to Letchworth oraz Welwyn oba w hrabstwie Hertfordshire - stosunkowo blisko Londynu.

Patrząc na Letchworth łatwo zauważyć nawiązanie do strefowości zaproponowanej przez Howarda. Centrum miasta stanowi publiczny park otoczony punktami usługowymi. Od niego promieniście odchodzą szerokie, obsadzone zielenią ulice przecięte rondami. Koncentrycznie do centrum miasto obiegają szerokie bulwary. W centrum zlokalizowano budynku usługowe i mieszkalne. Na obrzeżach fabryki i zakłady produkcyjne. Każda z przestrzeni oddzielona jest alejkami pełnymi drzew.

Jest to niesamowite miejsce skąpane w zieleni, które wygląda jak gdyby zatrzymało się w czasie. Wrażenie to zaburzone jest jedynie, gdy patrzy się na nie z lotu ptaka. W jego północnej części zbudowano, nieprzystające do skali pozostałej zabudowy, centrum handlowe. Jednak, z perspektywy przechodnia, ten wielki budynek został ukryty za nawiązująca do dwudziestowiecznych kamienic ceglaną fasadą. Sprawia to, że naturalnie wtapia się on w przestrzeń.

Letchworth zaprojektował Raymond Unwin. Była to próba zobrazowania wizji Howarda. Zostało ono wybudowane w 1909 roku i miało ogromny wpływ na kolejne powstające na całym świecie miasta-ogrody. Było też pierwszym miastem w historii Wielkiej Brytanii, w którym zorganizowano ruch kołowy na bazie ronda.¹

Welwyn - drugie miasto wybudowane zgodnie z ideą miasta-ogrodów - wydaje się jeszcze bardziej bajkową przestrzenią niż Letchworth. Zostało ono ufundowane przez Ebenezera Howarda w 1920 roku jako kontynuacja jego badań. Pod koniec kwietnia 1920 roku Howard założył spółkę Welwyn Garden City Limited. Jej zadaniem było wybudowanie miasta-ogrodu na zakupionym przez niego terenie. Pierwsze domy powstały i zostały zamieszkane jeszcze przed końcem 1920 roku.

Welwyn nieznacznie odbiega od przedstawionej przez Howarda idei koncentrycznych okręgów. Jest miastem zaplanowanym wzdłuż jednej głównej osi wyznaczonej przez prawie dwukilometrowy park. Park otoczony jest niskimi ceglanymi domami i został uznany za jeden z najpiękniejszych miejskich krajobrazów. ²

Zgodnie z ideą Howarda w mieście-ogrodzie nie musi istnieć konkurencja rynkowa. Dlatego też pierwotne plany Welwyn zakładały, że mieszkańcy miasta będą robić zakupy tylko w jednym sklepie. W tym celu Stworzono Welwyn Stores - sklep, który miał jako jedyny dostarczać towary do miasta. Idea ta upadła dopiero w 1984 roku i w konsekwencji Welwyn Stores zostało wykupione.

Miasto jest usytuowane około 50 kilometrów od Londynu. Plan Howarda zakładał, że miało ono stanowić satelitę dla stolicy. Dlatego też nie może dziwić, że obecnie są tu umiejscowione parki biznesowe wielkich koncernów takich jak Xerox, Tesco czy Roche. Na obrzeżach miasta-ogrodu zlokalizowano również fabrykę produkującą produkty śniadaniowe zarządzaną przez firmę Nestle.

Welwyn i Letchworth były pierwszymi miastami wybudowanymi zgodnie z teorią Howarda, ale nie jedynymi. Myśl by budować miasta wypełnione zielenią zachwyciła architektów i urbanistów na całym świecie. Sprawiło to, że powstało bardzo wiele miast opartych o tę ideę. W naszym kraju można doliczyć się ponad 10 miast i dzielnic budowanych lub przebudowywanych zgodnie z tą ideą, ale o tym w kolejnym poście.

---

Bibliografia:

Miasta-ogrody jutra, Ebenezer Howard, Centrum Architektury

https://en.wikipedia.org/wiki/Letchworth

https://en.wikipedia.org/wiki/Welwyn_Garden_City

https://www.ourwelwyngardencity.org.uk/content/topics/the_workplace/retailing/welwyn_department_stores-3/welwyn_department_stores

https://web.archive.org/web/20090817221545/http://www.hertfordshire.com/pages/towns/guides/642/